สถานการณ์ปะการังปี พ.ศ.2549 - 2553
สถานภาพปะการัง ปี พ.ศ.2549
ประเทศไทยมีแนวปะการังคิดเป็นพื้นที่ประมาณ 96,357 ไร่ ( 154.17 ตร.กม.) โดยแบ่งเป็นทางฝั่งทะเลอันดามันและช่องแคบมะละกาตอนบนประมาณ 50,812 ไร่ ( 81.3 ตร.กม.) และในฝั่งอ่าวไทยมีพื้นที่แนวปะการังทั้งหมดประมาณ 45,545 ไร่ ( 72.9 ตร.กม.) โดยฝั่งอ่าวไทยฝั่งตะวันออกพบแนวปะการังกระจายอยู่ตั้งแต่จังหวัดชลบุรี ระยอง จันทบุรี และตราด ส่วนทางด้านฝั่งตะวันตกและภาคใต้ฝั่งตะวันออก พบแนวปะการังในจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ชุมพร สุราษฎร์ธานี นครศรีธรรมราช และปัตตานี
แนวปะการังมีการเปลี่ยนแปลงสภาพตลอดเวลา ซึ่งอาจเปลี่ยนเป็นในทางที่ดีขึ้นหรือเลวลง การเปลี่ยนแปลงโดยธรรมชาติ เช่น พายุพัดทำลาย การอุณหภูมิน้ำทะเลเพิ่มขึ้นสูงกว่าปกติ การะบาดของดาวมงกุฎหนาม หรือจากกิจกรรมของมนุษย์ เช่น การประมงผิดวิธีในแนวปะการัง การท่องเที่ยว การลักลอบจับปลาในแนวปะการังหรือลักลอบเก็บปะการัง กิจกรรมจากบนฝั่ง การฟื้นตัวของแนวปะการังสู่สภาพเดิมส่วนใหญ่ใช้เวลานาน ขึ้นอยู่กับปัจจัยที่ช่วยส่งเสริมหรือยับยั้ง รวมทั้งระดับความรุนแรงที่เกิดขึ้นด้วย
กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งรายงานว่า ในปี 2549 ฝั่งอ่าวไทยมีพื้นที่แนวปะการังประมาณ 45,500 ไร่ (72.8 ตร.กม.) และฝั่งทะเลอันดามันประมาณ 50,800 ไร่ (81.28 ตร.กม.) รวมพื้นที่แนวปะการังทั้งฝั่งอ่าวไทยและอันดามันมีพื้นที่รวมประมาณ 96,300 ไร่ (154.08 ตร.กม.) พบปะการัง 18 วงศ์ 71 สกุล 388 ชนิดในพื้นที่ดังกล่าว
แนวปะการังอ่าวไทย
ฝั่งทะเลอ่าวไทยมีพื้นที่ปะการังรวมทั้งหมดประมาณ 45,500 ไร่ แบ่งเป็น อ่าวไทยฝั่งตะวันออกพบแนวปะการังกระจายอยู่รอบเกาะต่างๆ ตั้งแต่จังหวัดชลบุรี ระยอง จันทบุรี และจังหวัดตราด มีพื้นที่รวมประมาณ 17,500 ไร่ ส่วนอ่าวไทยฝั่งตะวันตกพบปะการังบริเวณรอบเกาะ ในจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ชุมพร และสุราษฎร์ธานี พื้นที่รวม 29,500 ไร่ จังหวัดสุราษฎร์ธานีมีพื้นที่ปะการังมากที่สุดในอ่าวไทยประมาณ 24,000 ไร่
สภาพปะการังปี 2549 แนวปะการังฝั่งตะวันออกและตะวันตกของอ่าวไทย ส่วนใหญ่อยู่ในสภาพสมบูรณ์ปานกลางถึงสมบูรณ์ดีมาก (ตารางที่ 1)
ตารางที่ 1 สถานภาพแนวปะการังฝั่งทะเลอ่าวไทย ปี 2549
ลำดับ |
จังหวัด |
พื้นที่ (ไร่) |
พื้นที่ (ตร.กม.) |
สถานภาพ |
ชนิดเด่น |
สาเหตุการเสื่อมโทรม |
1. |
ตราด |
9,937 |
15.8992 |
ดีปานกลาง–ดี |
ปะการังโขด, ปะการังดาวใหญ่, ปะการังเขากวาง, ปะการังโต๊ะ, ปะการังสมอง, ปะการังช่องเหลี่ยม |
ตะกอนจากการพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวตามเกาะต่างๆ น้ำเสียและตะกอน |
2. |
จันทบุรี |
437 |
0.6992 |
ดีปานกลาง |
ปะการังโขด, ปะการังดาวใหญ่, ปะการังเขาหนัง, ปะการังดอกกะหล่ำ |
ความโปร่งใสของน้ำทะเลต่ำเนื่องจากอยู่ใกล้ชายฝั่ง |
3. |
ระยอง |
628 |
1.0048 |
ดีปานกลาง-ดี |
ปะการังโขด, ปะการังดาวใหญ่, ปะการังเขากวาง, ปะการังโต๊ะ, ปะการังดอกเห็ด |
ปริมาณน้ำจืดและตะกอนจากแม่น้ำระยอง แม่น้ำประแสร์ กิจกรรมจากการท่องเที่ยว โดยเฉพาะเกาะเสม็ด |
4. |
ชลบุรี |
4,687 |
7.4992 |
ดีปานกลาง-ดี |
ปะการังโขด, ปะการังวงแหวน, ปะการังแผ่น, ปะการังเขากวาง |
กิจกรรมจากการท่องเที่ยว เครื่องมือประมง น้ำมีปริมาณตะกอนมาก ขยะมูลฝอย |
5. |
ประจวบคีรีขันธ์ |
1,250 |
2 |
ดี |
ปะการังโขด, ปะการังอ่อนหนัง, ปะการังโต๊ะ, ปะการังดอกกะหล่ำ, ปะการังอ่อนดอกเห็ด |
เครื่องมือประมง |
6. |
ชุมพร |
4,062 |
6.4992 |
ดี |
ปะการังเขากวาง, ปะการังโขด, ปะการังเคลือบ, ปะการังอ่อน, ดอกไม้ทะเล, ปะการังอ่อนหนัง, ปะการังดาวใหญ่, ปะการังสมอง |
จากตะกอน พายุและเครื่องมือประมง |
7. |
สุราษฎร์ธานี |
24,187 |
38.6992 |
ปานกลาง |
ปะการังเขากวาง, ปะการังโขด, ปะการังเคลือบ, ปะการังอ่อน, ปะการังไฟแผ่น, ปะการังอ่อนหนัง, ปะการังสมอง |
ตะกอนจากกิจกรรมการท่องเที่ยว และการขุดลอกร่องน้ำ |
8. |
นครศรีธรรมราช |
347 |
0.5552 |
ดีปานกลาง–ดีมาก |
ปะการังเขากวาง, ปะการังช่องเล็กแบบกิ่งและแบบแผ่น, ปะการังสมอง, ปะการังดอกกะหล่ำ |
เกาะกระ ไม่พบปัญหาความเสื่อมโทรม |
9. |
พัทลุง |
- |
- |
- |
- |
- |
10. |
สงขลา |
- |
- |
- |
- |
- |
11. |
ปัตตานี |
10 |
0.016 |
ดีปานกลาง–ดีมาก |
ปะการังเขากวาง, ปะการังโขด, ปะการังอ่อน |
เกาะโลซินเริ่มมีปลาดาวหนามระบาด |
12. |
นราธิวาส |
- |
- |
- |
- |
- |
รวมพื้นที่ฝั่งอ่าวไทย |
45,545 |
72.872 |
|
|
|
ที่มา : กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง. 2550
แนวปะการังทะเลอันดามัน
แนวปะการังฝั่งทะเลอันดามันส่วนใหญ่ ก่อตัวตามชายฝั่งด้านตะวันออกของเกาะต่างๆ เพราะเป็นด้านที่กำบังคลื่นลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ ทะเลอันดามันอยู่ในเขตทะเลลึกได้รับตะกอนฟุ้งกระจายจากพื้นทะเลน้อยกว่าในเขตน้ำตื้น จึงเหมาะแก่การพัฒนาของแนวปะการังมาก เพราะแสงส่องถึงพื้นได้ดี สามารถพบแนวปะการังได้ที่ระดับน้ำลึก 20-30 เมตร ในที่ตื้นพบกระจายที่ระดับน้ำลึก 3-10 เมตร
สถานภาพแนวปะการังปี 2549 แนวปะการังส่วนใหญ่ทุกจังหวัดฝั่งทะเลอันดามันจัดอยู่ในสภาพสมบูรณ์ปานกลาง จังหวัดที่มีแนวโน้มสมบูรณ์ดีมากที่สุดคือจังหวัดสตูล และจังหวัดที่แนวโน้มไปทางเสื่อมโทรมมากที่สุดคือ จังหวัดพังงาและภูเก็ต (ตารางที่ 2)
ตารางที่ 2 สถานภาพแนวปะการังฝั่งทะเลอันดามัน ปี 2549
ลำดับ |
จังหวัด |
พื้นที่ (ไร่) |
พื้นที่ (ตร.กม.) |
สถานภาพ |
ชนิดเด่น |
สาเหตุการเสื่อมโทรม |
1. |
ระนอง |
1,625 |
2.6 |
เสียหาย – ดีปานกลาง |
ปะการังโต๊ะ, ปะการังโขด, ปะการังช่องเหลี่ยม, ปะการังวงแหวน, ปะการังสมอง, ปะการังดอกไม้ทะเล, ปะการังอ่อนหนัง |
ตะกอนจากป่าชายเลน น้ำค่อนข้างขุ่นเพราะใกล้ชายฝั่ง |
2. |
พังงา |
16,000 |
25.6 |
เสียหายมาก – ดีปานกลาง |
ปะการังเขากวาง, ปะการังโต๊ะ, ปะการังโขด, ปะการังดอกกะหล่ำ, ปะการังนิ้วมือผิวขรุขระ, ปะการังผิวยู่ยี่, ปะการังช่องเล็ก, ปะการังดาวใหญ่ |
ซากปะการังถูกปกคลุมด้วยพรมทะเล (Zoanthid) และดอกไม้ทะเล (coralimoph) เกิดการฟอกขาวหลายครั้งในปี พ.ศ.2534, 2538 และ 2541 พบความเสียหายมากในปี 2538 ในอดีตมีการทิ้งสมอเรือในพื้นที่ เนื่องจากหลายๆพื้นที่เป็นแหล่งท่องเที่ยวที่สำคัญ และจอดเรือหลบคลื่นลม บางพื้นที่ได้รับผลกระทบจากคลื่นยักษ์สึนามิ |
3. |
ภูเก็ต |
10,375 |
16.6 |
เสียหายมาก – ดีปานกลาง |
ปะการังโขด, ปะการังดอกไม้ทะเล, ปะการังสมองร่องสั้น, ปะการังดอกใหญ่, ปะการังดอกเห็ด, ปะการังดอกจอก, ปะการังเขากวาง, ปะการังสีน้ำเงิน |
ได้รับผลกระทบจากตะกอนที่เกิดจากการขุดแร่ในทะเลในช่วงปี พ.ศ.2527-2529 และปลาดาวหนามระบาดในปี พ.ศ.2538-2529 แนวปะการังได้รับผลกระทบจากตะกอนจากการพัฒนาชายฝั่ง เคยมีปัญหาการทิ้งสมอลงในแนวปะการัง ปัจจุบันมีการแก้ไขโดยใช้ทุ่นผูกเรือ บางพื้นที่ได้รับผลกระทบจากคลื่นยักษ์สึนามิ |
4. |
กระบี่ |
10,125 |
16.2 |
ดีปานกลาง |
ปะการังโขด, ปะการังดาวใหญ่, ปะการังช่องเหลี่ยม, ปะการังสมอง, ปะการังสมองร่องสั้น, ปะการังโต๊ะ, ปะการังจาน |
ปะการังเสียหายส่วนหนึ่งจากการฟอกขาวในปี พ.ศ.2538 และเนื่องจากบริเวณนี้มีเรือนำนักท่องเที่ยวเข้ามามาก พบว่าในบางครั้งไม่มีทุ่นผูกเรือ คาดว่าการทิ้งสมออาจมีส่วนทำให้ปะการังเสียหาย มีตะกอนแขวนลอยในน้ำและสะสมบนพื้นทะเลมาก บางพื้นที่ได้รับผลกระทบจากคลื่นยักษ์สึนามิ |
5. |
ตรัง |
2,812 |
4.4992 |
ดีปานกลาง – ดี |
ปะการังโต๊ะ, ปะการังช่องเหลี่ยม, ปะการังสมองร่องใหญ่, ปะการังโขด, ปะการังดาวใหญ่, ปะการังเขากวาง |
การระเบิดปลาในอดีต ปลาดาวหนามระบาดในปี พ.ศ.2529 |
6. |
สตูล |
9,875 |
15.8 |
ดีปานกลาง |
ปะการังโขด, ปะการังเขากวาง, ปะการังช่องเหลี่ยมแบบแผ่น, ปะการังดอกเห็ด, ปะการังโต๊ะ, ปะการังช่องหนาม |
ปลาดาวหนามระบาดในปี พ.ศ.2529 เกิดปะการฟอกขาวในปี พ.ศ.2541 พายุพัดทำลาย เกิดความเสียหาย |
รวมพื้นที่ฝั่งทะเลอันดามัน |
50,812 |
81.2992 |
- |
- |
- |
|
รวมพื้นที่ทั้งประเทศไทย |
96,357 |
154.17 |
|
|
|
ที่มา : กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง. 2550
การประเมินสถานภาพปะการัง
ปะการังมีชีวิต (Living Coral) | ปะการังตาย (Death Coral) | สถานภาพ |
≥ 3 |
1 |
สภาพสมบูรณ์มาก |
2 |
1 |
สภาพสมบูรณ์ |
1 |
1 |
สภาพสมบูรณ์ปานกลาง |
1 |
2 |
สภาพเสียหาย |
1 |
≥ 3 |
สภาพเสียหายมาก |
*การประเมินสถานภาพปะการังตามอัตราส่วนการปกคลุมที่ใกล้เคียง
สถานภาพปะการังปี 2553
ปี 2553 เกิดเหตุการณ์ปะการังฟอกขาวเป็นวงกว้าง จากอุณหภูมิน้ำทะเลที่เพิ่มสูงขึ้นอย่างรวดเร็ว การฟอกขาวเกิดขึ้นทั้งฝั่งอ่าวไทยและทะเลอันดามัน จากการสำรวจโดยหลายหน่วยงานพบว่าในแต่ละพื้นที่มีการฟอกขาวมากน้อยแตกต่างกัน ขึ้นอยู่กับชนิดปะการังที่ปกคลุมพื้นที่ว่าเป็นพวกที่ไวต่อการฟอกขาวเพียงใด เช่น ปะการังเขากวาง (Acropora sp.) เป็นชนิดที่ไวต่อการฟอกขาว พื้นที่ที่พบปะการังเขากวางเป็นชนิดเด่นจะได้รับผลกระทบจากการฟอกขาวมาก ลักษณะการก่อตัวแนวปะการังถือเป็นปัจจัยอย่างหนึ่งที่เกี่ยวข้องกับการฟอกขาว แนวปะการังที่ได้รับอิทธิพลจากคลื่นลมอยู่เสมอจะได้รับผลกระทบน้อยกว่า เพราะเป็นด้านที่อุณหภูมิไม่สูงอยู่ตลอดเวลา เช่น ด้านตะวันตกของเกาะต่างๆในทะเลอันดามัน
เมื่อประมาณภาพรวมทั่วประเทศ พบว่าปะการังแต่ละแห่งมีการฟอกขาวมากถึงร้อยละ 30 – 95 พบปะการังเกือบทุกชนิดฟอกขาวหมด ยกเว้นเพียง 3 – 4 ชนิดที่ทนต่อการฟอกขาวได้ เช่น ปะการังสีน้ำเงิน (Heliopora coerulea) ปะการังลายดอกไม้ (Pavona decussata) และปะการังดาวใหญ่ (Diploastrea heliopora)
ที่มา :
กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง. 2550. รายงานสถานการณ์ทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งของประเทศไทย ประจำปี พ.ศ. 2550. สืบค้นจาก http://www.dmcr.go.th/pr/webpage/pr_FreeMedias.htm (28 มิ.ย.54)
กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง. รายงานเบื้องต้นผลกระทบการเกิดปะการังฟอกขาวปี 2553. สืบค้นจากฐานข้อมูลทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง http://www.dmcr.go.th/marinecenter/coral-lesson6.php (28 มิ.ย.54)
นลินี ทองแถม. การฟื้นฟูปะการังและปัจจัยที่ควรพิจารณา. สืบค้นจาก http://km.dmcr.go.th/index.php? option=com_content&view=article&id=109:2009-04-30-08-53-59&catid=81:2009-02-16-07-56-26&Itemid=28 (4 ก.ค.54)
กรมทรัพยากรทางทะเลเเละชายฝั่ง , 2551. รายงานฉบับสมบูรณ์โครงการจัดทำแผนฟื้นฟูเเนวปะการัง.155 หน้า.
สถาบันวิจัยและพัฒนาทรัพยากรทางทะเล ชายฝั่งทะเล และป่าชายเลน. 2558ข. คัมภีร์ ทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง (2558). กรุงเทพมหานคร: กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. 246 หน้า.